Herbij doe ik u de toespraak van Ahmed El Mesri, voorzitterr stichting Onze Hoop van dinsdag 17 mei 2011 - Voorlichtingsbijeenkomst ‘Kantelen in de Wmo’. (Het doel van de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) is dat iedereen kan meedoen in de samenleving.

Mensen met een beperking kunnen hiervoor ondersteuning krijgen van hun gemeente. De gemeente moet goed luisteren naar wat iemand nodig heeft om mee te doen en voor een juiste oplossing zorgen binnen het Wmo-beleid. Burgers kunnen invloed uitoefenen op het Wmo-beleid van hun gemeente. Het project De Kanteling helpt gemeenten en belangenbehartigers bij deze nieuwe manier van denken en werken).  “Met het project de Kanteling willen CSO, CG-Raad en VCP de uitvoering van de WMO zo ‘kantelen’ dat participatie van mensen met beperkingen en ouderen centraal komt te staan???

Geachte aanwezigen, beste dames en heren,

Het is inmiddels ruim vijf jaar geleden dat de WMO, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, ingevoerd is.  Bij de invoering van deze wet waren er al grote bedenkingen en talrijke vragen over wat deze wet allemaal zou gaan betekenen voor de betrokken. Want, inderdaad, in tegenstelling tot veel andere wetten, is deze wet alleen van belang voor hen die in een situatie terecht komen waarop de wet van toepassing is. Dat komt dus neer op een situatie van arbeidsongeschiktheid, van lichamelijke of geestelijke beperking, bijzondere zorg en welzijn. Ongetwijfeld een reden dat deze wet ruim vijf jaar geleden redelijk geruisloos tot stand gekomen is ondanks vele protesten van belangenorganisaties, ook toen al.

Er zijn vijf jaar voorbij gegaan en helaas, zo moeten wij nu constateren, worden onze bangste vermoedens alleen maar bewaarheid. Het uitgangspunt van de WMO is altijd geweest dat de burger, ook de burger die met fysiek of psychische beperkingen te maken heeft, zo lang mogelijk zelfstandig kan blijven. Een prima uitgangspunt, zo onderstrepen wij ook; verzorgingstehuizen, om nog maar niet te spreken van verpleeghuizen of zelfs ziekenhuizen, zijn zeker niet ideaal, en ik denk dat het niet al te gedurfd is te stellen dat mensen het prettiger vinden om voor zichzelf te kunnen zorgen dan hun verzorging voortdurend aan anderen over te moeten laten. Naar aanleiding van de WMO hebben gemeentes loketten ingericht waar mensen terecht kunnen voor ondersteuning bij dit zelfstandig blijven, voor vragen over aanvullende zorg en voor verwijzing naar allerlei organisaties die mensen verder kunnen helpen. Tot zover allemaal een prachtig initiatief, je zou bijna zeggen: een prachtige wet. De overheid - en in het geval van de WMO de gemeente in het bijzonder - zorgt dat het mij, met mijn beperking, in niets te kort zal schieten bij mijn streven naar blijvende zelfstandigheid.

Maar wat betekent het allemaal in de praktijk? Want het gaat juist om dat kernwoord: beperking. De WMO gaat uit van de mondige burger, degene die precies weet waar hij wat kan halen, die de weg weet in de wereld van regels en verordeningen, die zich niet uit het veld laat slaan door een onwillige ambtenaar of een loket waar hij te maken krijgt met iemand die géén antwoord heeft op de zorgvraag die hij stelt.
De praktijk leert echter dat zelfs heel veel mensen zónder een beperking die wegen helemaal niet kunnen bewandelen. Mensen die geen enkele beperking hebben en toch voorzieningen waar zij recht op hebben, laten liggen, omdat zij niet weten hoe zij die moeten krijgen.
Mensen die met hun beide benen in de Nederlandse samenleving staan en toch niet weten hoe zij om moeten gaan met instanties om hun recht te krijgen. En dan spreken wij, van de stichting Onze Hoop, nog niet eens over mensen met een beperking die voor honderd procent in de Nederlandse samenleving geworteld zijn. Want voor hen is het allemaal nog net een behoorlijke graad moeilijker. Met een achtergrond van toch al vaak discriminatie, of die nu opzettelijk is of onopzettelijk; een vaak geschaad zelfbeeld, moeite met allerlei dingen die voor andere mensen vanzelfsprekend zijn… en dan nog eens op basis van de WMO gaan ‘winkelen’ om die voorzieningen te krijgen waar je wettelijk recht op hebt? Bij allerlei verschillende loketten, waar je vaak onverschillige mensen vindt die geen enkel begrip hebben voor je situatie?

Er is een tijd geweest dat Nederland hoog op de lijst stond van landen die zorgden voor hun hulpbehoevende inwoners: er was een prima sociaal stelsel, gezondheidsvoorzieningen behoorden tot de beste van de wereld; maar zo langzamerhand lijkt het er helaas op dat wij die hoge notering moeten afstaan aan andere landen. De manier waarop deze afbraak plaatsvindt is verontrustend. De WMO is hier een voorbeeld van. Want, zoals ik al gezegd heb, het uitgangspunt van de WMO is niet slecht, integendeel. Ik heb zelf de nodige beperkingen en ben er desondanks blij mee dat ik met mijn vrouw en mijn kinderen zelfstandig kan leven, hier, in de mooie Indische Buurt, mede dankzij ondersteuning die ik van overheidswege krijg.

Maar ik en met mij vele anderen maak mij zorgen over de toekomst. Want ik beschouw mij als een mondige burger, ik weet wat ik wil, ik heb, door mijn jarenlange ervaring in mijn werk voor Assadaaka, voor stichting Onze Hoop en voor de Noma, een behoorlijk inzicht gekregen in al de loketten die er zijn, in waar ik mijn recht kan halen en ook: hoe ik mijn plichten moet vervullen. Maar dat kan niet iedereen zeggen, laat staan in de praktijk brengen. En, zoals ik al zei: voor iemand die geheel en al vertrouwd is met de Nederlandse samenleving en een beperking heeft, is het vaak al heel moeilijk de nodige voorzieningen te krijgen - voor degene die niet volledig vertrouwd is met de Nederlandse samenleving, omdat hij er pas op latere leeftijd mee te maken gekregen heeft is het vaak onmogelijk! De ondoorzichtelijkheid van een ingewikkelde wet als de WMO heeft dit de afgelopen jaren alleen maar meer aan het licht gebracht. De kritieken van de afgelopen tijd zijn klaarblijk ter harte genomen: er is sprake van ‘kantelen’ in de WMO. Die ‘kanteling’ staat dan voor een nieuwe benadering van zorgvrager en overheid, in dit geval de gemeente.

Ik heb zelfs gelezen dat ‘met het project De Kanteling de CSO, de VCP en de CG-raad de WMO zo willen kantelen dat participatie van mensen met beperkingen en ouderen centraal komt te staan.’ Maar wat is nieuw? Wij, van Assadaaka en Onze Hoop stellen al jaren lang de participatie van mensen met beperkingen en ouderen en jongeren en alle anderen centraal! Wat ons betreft is er niets te ‘kantelen’. Er is niet eens sprake van meer geld. Er is sprake van meer begrip voor de problemen waar mensen met een beperking mee te maken hebben; minder regelgeving, meer oprecht geïnteresseerde mensen achter al die loketten die de WMO uit de hoge hoed heeft laten ontstaan. Laagdrempeligheid, zodat iedereen ook daadwerkelijk die voorzieningen kan krijgen waar zij recht op hebben.

Ik wil afsluiten met een anekdote: een tijd geleden werd ik opgeroepen naar het UWV te komen in het kader van mijn WAO-uitkering. Het was winter, het was koud, er was net een zware sneeuwbui geweest. Maar ja, ik moest wel.. en in mijn Elektrische rolstoel - deze, zo kan ik u vertellen - ging ik manhaftig op weg. Ik bereikte uiteindelijk het kantoor en kletsnat en ijskoud zat ik in de foyer tot ik opgehaald werd door de man die mij ging keuren. Dezelfde vragen: ‘Nee, ik kan nog altijd niet lopen en nee, mijn rechterhand doet het nog steeds niet, want ja, ik heb een dwarslaesie en die gaat niet meer over.’ De man antwoordde mij daarop dat hij het toch ‘dapper’ vond dat ik gekomen was.
Ik neem hem niets kwalijk, maar het zijn niet de woorden noch de daden waarop wij zitten te wachten. Er moet iets anders gebeuren.

Ik hoop dat wij deze avond tot daden kunnen komen.

Dank u wel,

Toespraak Ahmed El Mesri, bijeenkomst over de kanteling WMO 17 mei 2011